TARGÓWEK MIESZKANIOWY I FABRYCZNY

XII.2021

Diagnoza przygotowana przez

Stowarzyszenie dla Rodzin oraz Organizacje Partnerskie w Projekcie

Diagnoza środowiska lokalnego przy projekcie Lokalny System Wsparcia na Targówku – grudzień 2020 Targówek Mieszkaniowy i Fabryczny 

Poniższa diagnoza problemów, potrzeb oraz zasobów występujących na terenie warszawskiego Targówka – ze szczególnym przyjrzeniem się obszarom Targówka Mieszkaniowego oraz Fabrycznego – jest oparta, oprócz ststystycznych źródeł miejskich, krajowych, jednostek
i organizacji pomocowymch, także w znacznej mierze na unikalnych doświadczeniach kilkuletniej pracy zespołu podejmującego różnorodne działania w projekcie „Lokany System Wsparcia na Targówku”. Materiały do analizy pochodzą od organizacji, instytucji, animatorów, także zaangażowanych działaczy sąsiedzkich (Targówek Fabryczny), którzy przez lata włączali się w poszczególne etapy zadań projektowych. Diagnoza zawiera wnioski, które zbierano zarówno już po zakończeniu ostatniej edycji „Lokalnego Systemu Wsparcia na Targówku” (koniec 2020 roku), jak również, te, które pojawiały się na bieżąco, jeszcze w międzyczasie trwania pracy. W odniesieniu do roku 2020 jedną z zupełnie nowych części diagnozy jest fragment odnoszący się do sytuacji pandemii COVID 19. Potrzeby i problemy opisywane są poniżej z punktu widzenia różnych stron zaangażowanych w działania „LSW” (zarówno od storony uczestników i lokalnego środowiska, jak również współpracujących lub organizujących działania instytucji, polityk społecznych) oraz dzieląc je na podstawowe grupy zagadnień.

I. Potrzeby wyjściowe.

Diagnoza środowiska lokalnego przygotowana została przez lidera Konsorcjum w 2017 r. („Diagnoza Środowiska Lokalnego – Dzielnica Targówek m. st. Warszawy) na podstawie dotychczasowej, wieloletniej pracy z Mieszkańcami (ewaluacji wewnętrznej projektów), codziennych kontaktów z Sąsiadami i uzyskanych od nich informacji oraz deklaracji uczestnictwa, danych statystycznych i ewaluacyjnych zawartych w strategiach, politykach
i programach miejskich oraz dzielnicowych. Obecna wersja diagnozy jest formą uzupełnioną oraz poszerzoną o perspektywy kolejnych lat oraz edycji projektu, w tym o wnioski nowych partnerów, aktorów społeczności lokalnej, a także samych działań, które podejmowane były przez ostatnie lata – tutaj np. pojawianie się partnerstwa lokalnego na terenie Targówka Mieszkaniowego czy projektów europejskich skoncentrowanych na terenie Targówka (projekt Come in związany z siecią URBACT prowadzony m. in. przez Urząd Dzielnicy Targówek).
W analizie potrzeb odnosimy się do następujących dokumentów: Społeczna Strategia Warszawy. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2009–2020, Zintegrowany Program Rewitalizacji na lata 2014–2022, Program Rodzina na lata 2010–2020, Program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych m.st Warszawy w 2018, Program wzmacniania wspólnoty lokalnej na lata 2015-2020, Program współpracy m.st. Warszawy z organizacjami pozarządowymi, Program rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013–2020, Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 2030 oraz innych programów i polityki dzielnicowej opartych na tych dokumentach, także wniosków instytucji pomocowych jak np. Ośrodek Pomocy Społecznej, placówek oświatowych (np. szkoła nr 58) czy NGOsów oraz lokalnych działaczy.

Potrzeby Mieszkańców z Dzielnicy Targówek, do których się odwołujemy, zostały ujęte między innymi w Zintegrowanym Programie Rewitalizacji w celu głównym III „Zapobieganie i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu”, a w tym 3.1. „Zwiększenie szans rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży w wieku 0–26 lat i ich rodzin poprzez wzmocnienie kompetencji społecznych, opiekuńczo-wychowawczych, wsparcie edukacyjne
i psychologiczne rodziców, m.in. poprzez tworzenie i wspieranie Lokalnych Systemów Wsparcia”, 3.3. „Wsparcie szkół w organizacji dodatkowych zajęć edukacyjnych rozwijających talenty i redukujących deficyty rozwojowe uczniów, realizowanych w korelacji z Lokalnymi Systemami Wsparcia”.

Uwzględniono również potrzeby z Programu Rodzina na lata 2010–2020, a szczególnie priorytet II „Niesienie pomocy rodzinom zagrożonym wykluczeniem społecznym”. Cel 1 Świadczenie zintegrowanej oferty usług w ramach lokalnego systemu wsparcia. Cel 3. Zapewnienie rodzinom asysty rodzinnej; priorytet I. Tworzenie przyjaznych warunków dla życia i rozwoju rodziny, cel 4 Podnoszenie kompetencji rodziny, Cel 5 Ukierunkowanie działań instytucji i organizacji realizujących zadania polityki społecznej na potrzeby rodziny oraz na tworzenie kompleksowego systemu usług.

Główne z nich to:

Potrzeba objęcia rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym zintegrowaną ofertą usług społecznych, wsparciowych.

Potrzeba stałej, interdyscyplinarnej  współpracy podmiotów zaangażowanych w pomoc dziecku  i rodzinie, która jest koordynowana.

Potrzeba prowadzenia intensywnej, wielokierunkowej i długofalowej pracy z rodziną.

Potrzeba pomocy rodzinom w zakresie rozwiazywania problemów socjalno – bytowych, poprawy stanu emocjonalnego i psychicznego, funkcjonowania społecznego.

Potrzeba merytorycznej pomocy rodzinom w sytuacjach trudnych wychowawczo, samotnego rodzicielstwa, sytuacji kryzysowych rodziców, braku dobrych wzorców z poprzednich pokoleń.

Potrzeba zaoferowania poradnictwa ogólnego dla rodzin o charakterze profilaktycznym.

Zwiększenia dostępu, na różnych etapach rozwoju do form poradnictwa, edukacji z zakresu spraw opiekuńczo – wychowawczych i rodzinnych.

Potrzeba oddziaływania profilaktycznego (profilaktyka wskazująca i selektywna) w stosunku do dzieci i młodzieży z rodzin wieloproblemowych, którzy mają trudności z uzależnieniami, przemocą, wypadaniem z systemu szkolnego, wagarami, brakiem promocji do następnej klasy, maja skumulowane czynniki ryzyka, co w efekcie skutkuje umieszczaniem ich w placówkach wychowawczych stacjonarnych, w pieczy zastępczej.

Potrzeba zwiększania aktywnych usług społecznych, które mogą pomóc wracać do życia społecznego osobom marginalizowanym.

Potrzeba objęcia pomocą dzieci i młodzieży, które nie docierają do placówek stacjonarnych czy instytucji organizujących czas wolny.

 I.1Problemy widziane oczami samych uczestników, Mieszkańców.

Mieszkańcy chcą aby, bliżej ich miejsca zamieszkania, odbywały się zajęcia dla rodzin, dzieci, młodzieży, dorosłych. Osoby pracujące, uczące się, mają napięty plan dnia, to utrudnia dojeżdżanie w odległe miejsca.

Rodzice z miejsc zamieszkiwanych przez rodziny wieloproblemowe, z nasilonymi problemami społecznymi (budynki komunalne przy ul. Ossowskiego i Oszmiańskiej) chcieliby, aby ich dzieci mogły rozwijać się i spędzać czas w lepszych warunkach społecznych.

Rodziny zamieszkujące stare budynki z rejonu rewitalizowanego ulic Święciańska – Barkocińska – Hadlowa – Radzymińska oraz Rajgrodzka – Radzymińska – Bieżuńska, Tykocińska, chcieliby również poprawić sytuację społeczną swoich dzieci i rodzin.

Sąsiedzi wolą znać siebie nawzajem – to naturalna potrzeba kontaktu ze sobą, która z racji przewagi bloków wielorodzinnych, nie jest zaspokojona, brakuje działań integrujących we wspólnej przestrzeni.

Młodzież zgłasza brak miejsc gdzie mogłaby się spotykać, zajęć dostosowanych do ich wieku.

Dzieci lubią korzystać z atrakcyjnych i różnorodnych form zajęć, organizowanych
w grupach – w tym ich podwórkowych koleżanek i kolegów.

Rodzice potrzebują specjalistycznego wsparcia psychologicznego ze względu na problemy wychowawcze, z dziećmi oraz z powodów własnych trudności emocjonalnych.

Dzieci, a także ich rodziny przebywające w Ośrodku dla Cudzoziemców (Targówek Fabryczny) potrzebują wsparcia w procesie integracji, edukacji językowej. Większość Mieszkańców ośrodka to kobiety z dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym. Dzieci i młodzież trafiają do szkół na terenie Targówka Fabrycznego i okolic, potrzebują wsparcia zarówno językowego, ale także kulturowej integracji i zrozumienia.

Potrzebne jest poszerzenie, a właściwie zbudowanie oferty dla Mieszkańców w ich najbliższym otoczeniu gdyż np. teren Targówka Fabrycznego jest słabo skomunikowany z resztą miasta, co utrudnia osobom starszym czy młodszym dzieciom chociażby korzystanie z kultury. Do 2018 roku na Targówku Fabrycznym nie było biblioteki, teatru, klubów sportowych co bezpośrednio wiązało się z brakiem miejsca do lokalnej aktywności czy rozwoju zainteresowań. Dużą zmianą było otworzenie Centrum Kultury i Aktywności Siarczana, także z działającym na obszarze budynku MALem „Przystanek Siarczana”, jak również z pojawianiem się na terenie filii biblioteki (w miejscu dawnego Cafe Sąsiad czyli znanego społeczności i przez długi czas jedynego miejsca działań lokalnych).

Potrzeba oferty otwartej i bezpłatnej, która nie tworzy bariery finansowej – duża część Mieszkańców Targówka nie posiada dochodów, które pozwoliłyby na korzystanie z płatnych form wsparcia.

Dzieci i młodzież potrzebuje możliwości korekcji, nauczenia się zasad społecznych, czerpania z pozytywnych modeli, których niekiedy jest niewiele w najbliższym otoczeniu. Grupa dzieci i młodzieży z Targówka w badaniach wykazuje silne cechy grupy zaniedbanej wychowawczo i zmarginalizowanej.

I.2.Widziane oczami specjalistów, pracowników instytucji, urzędników.

Rodzice zbyt w małym stopniu angażują się w rozwiazywanie problemów ich dzieci (szczególnie w rodzinach wieloproblemowych).

Zbyt niskie poczucie przynależności do miejsca zamieszkania, mała aktywność Mieszkańców, niskie zainteresowanie sprawami własnej dzielnicy, niedostateczne łączenie się Mieszkańców w aktywne grupy, słaby przepływ informacji między instytucjami,
a Mieszkańcami, zbyt mało działań integrujących Mieszkańców budujących ich współpracę. Tutaj precedensem może być Targówek Fabryczny, gdzie z racji stworzenia swoistej enkalwy zdają się funkcjonować relacje bliższe i bardziej osobiste, jednak niestety nie przekładają się one na aktywność społeczną czy zaangażowanie Mieszkańców, choć warto wspomnieć, że
w tej części Targówka w odróżnieniu od pozostałych działa Rada Osiedla. Z roku na rok również coraz większa jest obserwowalna ilość osób uczestniczących np. w cyklicznych na Targówku Mieszkaniowym akcjach gier terenowych co wskazuje na efektywność prowadzenia i podejmowania działań powtarzających się.

Większe skupienie się Mieszkańców na konieczności zaspokajania podstawowych potrzeb egzystencjalnych oddala ich od myślenia o: potrzebach i rozwoju dzieci, rozszerzaniu swoich kompetencji wychowawczych, uczestniczeniu w działaniach kulturalnych i społecznych, związanych z rozwojem potrzeb emocjonalnych i wyższych.

Słabe łączenie się Mieszkańców w grupy, w celu załatwiania swoich spraw, podejmowania inicjatyw oddolnych – indywidualnie są za mało przekonujący, np. brak Rady Osiedla Targówek Mieszkaniowy.

Zbyt mała infrastruktura społeczna (brak klubu dla młodzieży, brak lokali na działania placówek niepublicznych dziennych), kulturalna (istnieje jeden teatr, brak kina czy domu kultury na Targówku Mieszkaniowym, na Targówku Fabrycznym sytucja niedawno zmieniona przez otwarcie CKiA Siarczana). W efekcie Mieszkańcy mają za mało miejsc do wspólnych spotkań, młodzieży brakuje konstruktywnego pomysłu na spędzanie czasu wolnego, dzieci
z rodzin wieloproblemowych nie mają fachowej opieki, trudniej rozwija się nawyk aktywnego i konstruktywnego spędzania czasu wolnego. Skutkuje to mniejszym rozwojem społecznym, małym współdziałaniem. W zamian tego na szeroką skalę widać destrukcyjne działania jak, np. niszczenie klatek, bloków, podwórek. Według danych policji najczęściej występującymi wykroczeniami są: bójki/pobicia, kradzieże, uszkodzenia mienia i rozboje. Pojawiają się też przestępstwa związane z rozprowadzaniem narkotyków, które są charakterystyczne dla enklaw blokowisk (za: Mikroprogram Rewitalizacji Dzielnicy Targówek m.st Warszawy).

Słaby przepływ informacji między Mieszkańcami, zbyt mało sytuacji ułatwiających komunikowanie się i integrowanie.

Zbyt słabe połączenie inicjatyw Mieszkańców z organizacjami pozarządowymi, zbyt mała wiedza o ich działalności i ofercie pomocowej. Jest to sytuacja, nad którą również obecnie stara się pracować powałane na terenie Targówka Mieszkaniowego partnerstwo lokalne.

I.3.Widziane oczami organizacji pozarządowych tu działających.

Jest wiele osób aktywnych, które chcą robić coś dla innych, budować skuteczną pomoc, jednak oddzielne działanie organizacji i instytucji już nie wystarcza.

Poznawanie innych osób z organizacji pozarządowych, miejsc, instytucji jest inspiracją dla nowych pomysłów i działań.

Zbyt mało wiemy o sobie, o tym, co robimy w środowisku lokalnym, zbyt słabo zintegrowane są działania, przez co czasem się dublują.

Zbyt mało jest osób, które chciałyby angażować się wolontaryjnie, aktualni liderzy już nie mają przestrzeni i czasu na kolejne działania.

W ostatnich latach podejmowana jest próba współpracy i bieżących kontaktów oraz tworzenia lokalnego partnerstwa na Targówku Mieszkaniowy – zainicjowane jeszcze przez aktywność lokalnej animatorki z tego terenu i utrzymane po końcu jej działań.

I.4. Z diagnoz, badań przygotowywanych do polityk społecznych.

Zarys struktury demograficznej i problemów

Na dzień 31 grudnia 2019r. dzielnicę Targówek zamieszkiwało łącznie 120 312 osób (zameldowanych na pobyt stały i czasowy). Osoby w wieku przedprodukcyjnym (dzieci
i młodzież do 18 r.ż. ) stanowiły 18,61% ogółu, Mieszkańców w wieku produkcyjnym było 55,56%, osób w wieku poprodukcyjnym było 25,83%. Kobiet było 54 688, co stanowiło 45,46% ogółu Mieszkańców, mężczyzn było 65 624 osób, co stanowiło 55,64% ogółu Mieszkańców.

Z danych Ośrodka Pomocy Społecznej na Targówku, wynika, że nastąpiła niewielka zmiana
w zakresie struktury społecznej w stosunku do poprzednich lat. Liczba osób w wieku przedprodukcyjnym (do 18r.ż.) istotnie wzrosła, jest to skutek większej liczby urodzeń na przestrzeni ostatnich lat. Liczba osób w wieku produkcyjnym zmniejszyła się w stosunku do roku poprzedniego o 11 osób. Liczba osób w wieku poprodukcyjnym zwiększyła się o 26 osób w stosunku do roku 2018.

W 2019 r., jak wynika z danych Ośrodka Pomocy Społecznej, najliczniejszą grupą objętą wsparciem społecznym w postaci świadczeń były rodziny z dziećmi. Powodami przyznawania świadczeń były: długotrwała choroba, ubóstwo, niepełnosprawność, bezrobocie, bezradność
w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizm, potrzeba ochrony macierzyństwa.

Problemy:

1. Niska aktywność społeczności lokalnej (zajmowanie środkowych lub niższych miejsc
w statystykach aktywności).

W programie rewitalizacyjnym wskazano m. in. na słabe strony Targówka.

* Słaba aktywność lokalna społeczności.

* Zagrożenia typowe dla enklaw osiedli mieszkaniowych: przestępczość, nadużywanie alkoholu i narkotyków, zwłaszcza przez osoby młode.

W diagnozie do miejskiego programu Dialog (luty 2018 r.) Mieszkańcy Targówka deklarowali jeden z najmniejszych procentowo poziomów zainteresowania sprawami własnej dzielnicy. „Najczęściej brak zainteresowania sprawami dzielnicy deklarowali mieszkańcy Woli (88%), Białołęki (87%) i Targówka (85%)”.

Jeżeli chodzi o wnioski do Budżetu Partycypacyjnego na rok 2018, to na Targówku złożono 183 projekty, co plasuje dzielnicę mniej więcej po środku ogólno-miejskiego trendu.
W przeliczeniu liczby zgłoszonych projektów na 10 tys. mieszkańców daje to liczbę 10, czyli jedną z najmniejszych w dzielnicach Warszawy.

2. Wedle programu rewitalizacji „Targówek Fabryczny i Mieszkaniowy to najbardziej zdegradowane obszary dzielnicy przez problemy społeczno – gospodarcze. Charakteryzują się one wyraźnie niskim poziomem aktywności Mieszkańców, wielorakimi barierami rozwojowymi. Alternatywą dla tego typu negatywnych zjawisk są różne działania animacyjne i aktywizacyjne realizowane dla Mieszkańców przez organizacje pozarządowe.

Główne problemy mieszkańców Targówka zawarte w Zintegrowanym Programie Rewitalizacji m. st. Warszawy do 2022 roku, to:

– brak profesjonalnych streetworkerów, którzy o różnych porach roku zajmą się animacjami dla młodzieży;

– brak programów dla rodzin, klubów dla rodziców, dzieci i młodzieży z niewystarczającą opieką rodzicielską i instytucjonalną;    

– patologia dziedziczona, przemoc w rodzinie, alkohol i narkotyki;

– brak programu dla rodziców ze szczególnym uwzględnieniem samotnych rodziców, rodziców niewydolnych wychowawczo w celu przeciwdziałania niedostosowaniu społecznemu;

– brak kontynuacji wsparcia dzieci, młodzieży, rodziny na poszczególnych etapach rozwoju.

Także badania przeprowadzone w 2010 roku przez Fundację Wspólna Droga na terenie Targówka, Pragi Północ i Południe wykazały, że dzieci i młodzież z tych obszarów są zagrożone marginalizacją, wykluczane z życia społecznego i kulturalnego miasta.

3. Słabe wyniki edukacyjne (Targówek jest jedną z dwóch dzielnic w Warszawie, które miały najsłabsze wyniki na egzaminach końcowych w szkole – źródło Biuro Edukacji), które powiązane są z niską aktywnością młodego pokolenia, dalej przekładają się na gorsze wykształcenie i większe zagrożenie bezrobociem, co skutkować może biedą oraz dysfunkcjami takimi jak uzależnienia, przemoc itp. W przypadku Targówka Fabrycznego dochodzi także trudność dzieci cudzoziemskich w szybkim i efektywnym nauczeniu się nowego dla nich języka, integracja z klasą szkolną i nową sytuacją.

4. Większe bezrobocie, bierność społeczna (liczna grupa podopiecznych OPS niewydolnych życiowo, rodzin wieloproblemowych, z trudnościami psychicznymi i emocjonalnymi). Podawana w statystykach OPS informacja, że „największą grupą odbiorczą pomocy społecznej są dzieci do 18 roku życia”, świadczy o tym, że rodziny nie są w stanie samodzielnie wychowywać i opiekować się swoimi dziećmi.

Na Targówku i Pradze-Północ miasto przeznacza na pomoc społeczną 14% ogółu wydatków publicznych.

To powoduje skupianie się głównie na zaspokojeniu potrzeb egzystencjalnych, oddalając potrzeby rozwojowe, emocjonalne, kulturalne, społeczne na dalszy plan.

5. Targówek jest rodzajem „sypialni” dla osób pracujących w innych rejonach miasta, zasiedlany był grupą robotniczą, Mieszkańcy nie spędzają tu czasu wolnego, gdyż nie ma różnorodnych propozycji.

6. Słabe przywiązanie emocjonalne Mieszkańców do miejsca, słabe zakorzenienie rodzinne z miejscem (100 lat temu były tu tereny wiejskie i rzemieślnicze z małą liczbą mieszkańców), większość rodzin jest napływowa, powstają nowe osiedla – to wskazuje na konieczne działania integracyjne, które budują tożsamość lokalną. Mieszkańcy chociażby Osiedla Wilno na Targówku Fabrycznym potrzebują formy integracji i włączenia w lokalne tradycje oraz poznania innych Mieszkańców, by móc budować lokalną wspólnotę nie tworzyć zaś zamkniętej enkalwy.

7. Trudna współpraca Mieszkańców z instytucjami, przedstawicielami Urzędu (np. wykonane przez Mieszkańców wyposażenia podwórek, były likwidowane przez Urząd, z racji niewłaściwego uzgodnienia, projekty realizowane z odgórnych pomysłów nie były kontynuowane, gdyż Mieszkańcy nie czuli się autorami).

8. Konieczne jest docieranie do grup społecznych narażonych na marginalizację (np. Mieszkańcy bloków komunalnych, rodzin niewydolnych społecznie i wychowawczo, dzieci
i młodzieży zaniedbanych środowiskowo), cudzoziemców (na Targówku istnieje Ośrodek dla Cudzoziemców). Z danych OPS wynika, że na terenie Targówka przebywają cudzoziemcy
m. in. z Rosji, Ukrainy, Czeczenii, Gruzji, Iranu, Afganistanu, Litwy, Konga i Chin, osób Niepełnosprawnych. Z raportu za rok 2016 OPS wynika, że z jego pomocy korzystało 1 054 rodzin, w których dotkniętych niepełnosprawnością jest 1 635 osób.

Jak pokazują rożne statystyki (OPS), zaznacza się ogromny problem z dziećmi i rodzicami zagrożonymi wykluczeniem społecznym czy wręcz wykluczonych – grupa ta to ok 10% Mieszkańców w tym 2% chorych i niepełnosprawnych.

I.5. Moment pandemii roku 2020.

Pandemia trwająca od marca 2020 roku (w mniejszym lub większym natężeniu) dotknęła całą społeczność miejską, w tym dzielnicę Targówek. Grupami, które szczególnie odczuwają jej skutki oraz zmianę sytuacji są dzieci oraz młodzież – przejście na edukację zdalną, co wiąże się w konsekwencji przede wszystkim także z przebudową całego systemu dnia i funkcjonowania rodziców i nauczycieli, seniorzy – najbardziej zagrożona bezpośrednio chorobą grupa, także
w znacznej części wykluczona cyfrowo. Pandemia wywołała również już zauważalny wzrost bezrobocia, którego skutki ekonomiczne i społeczne prawdopodobnie będą się wzmagać.

Przed wybuchem pandemii uważało się, że w stolicy praktycznie nie ma bezrobocia. Teraz to się niestety zmienia. Według warszawskiego Urzędu Statystycznego (dane z końca sierpnia b.r.) liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Warszawie wyniosła 24 tys.i zwiększyła się o 3% w skali miesiąca. Jednocześnie do warszawskich urzędów pracy zgłoszono w sierpniu 2 tys. ofert pracy, czyli o 30% mniej niż przed rokiem i o 23% mniej niż przed miesiącem. Pod koniec sierpnia na jedną ofertę pracy przypadało w stolicy 23 bezrobotnych.

Według najnowszych dostępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie mieszka 485,9 tys. seniorów (Rocznik Demograficzny 2019). Mimo, iż Warszawa od początku pandemii aktywnie pomaga seniorom (wsparcie psychologiczne, pomoc w zakupie leków
i żywności, specjalny program szczepień na grypę), to wiele z tych osób, szczególnie samotnych, znajduje się w trudnej sytuacji, tym bardziej, że w czasie pandemii duża instytucjonalna oferta wsparcia seniorów jest niedostępna.

Warszawa zmaga się także z problemem osób w kryzysie bezdomności. Z Ogólnopolskiego Badania Liczby Osób Bezdomnych (MRiPS 2019) wynika, że w województwie mazowieckim jest obecnie najwięcej osób w kryzysie bezdomności, tj. 4 278 osób, większość z nich w stolicy. W sytuacji pandemii dość trudnym jest zadbanie o osoby trwale bezdomne także przez wzgląd na zmniejszenie aktywności i działań miejsc pomocowych.

Okres pandemii ma też wpływ na stan zdrowia psychicznego, szczególnie dotyczy to osób starszych, najdotkliwiej odczuwających skutki epidemii, dla których obecnie głównym problemem jest poczucie osamotnienia i zachwiane poczucie bezpieczeństwa. Ale nie tylko starsi zmagają się z problemami natury psychicznej. Według badania przeprowadzonego przez naukowców UW (przełom marca i kwietnia br) blisko 40% osób w wyniku załamania dotychczasowego porządku doświadczyło objawów charakterystycznych dla zespołu stresu pourazowego. Obserwowane w czasie pandemii zmniejszone poczucie kontroli, zwiększone poczucie izolacji społecznej, niskie poczucie wsparcia społecznego niekorzystnie wpłynęły zwłaszcza na pacjentów z już stwierdzonymi zaburzeniami psychicznymi. Paradoksalnie dla wielu ludzi skutki psychiczne pandemii będą znacznie bardziej dotkliwe. Silne obciążające psychikę wydarzenia mogą powodować długofalowe konsekwencje, które utrudniają lub uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie. Człowiek jest istotą stadną, z badań dotyczących innych epidemii (SARS, MERS, Ebola) jasno wynika, że człowiek źle znosi nawet wysoce uzasadnioną, przymusową izolacje. Ścisła kwarantanna wywołuje szereg  problemów psychologicznych w tym m.in.: depresję, poirytowanie, bezsenność, gniew, obniżone samopoczucie, emocjonalne wyczerpanie. Epidemia ma negatywny wpływ na nasze zdrowie psychiczne ponieważ pogłębia istniejące już problemy psychiczne, pojawia się paniczny strach przed zakażeniem, boimy się ograniczenia wolności i dostępu do surowców pierwszej potrzeby, odczuwamy bolesny brak dotychczasowych rozrywek i zajęć, obawiamy się utraty pracy
i kryzysu gospodarczego, cierpimy z powodu zamknięcia w domu, pojawiają się konflikty pomiędzy członkami rodziny z powodu przymusowej bliskości, co prowadzić może do eskalacji przemocy domowej i kryzysów w rodzinie, zaczynamy czarno widzieć przyszłość, boimy się kolejnych epidemii, przeżywamy traumę w sytuacji własnej choroby lub choroby
i śmierci bliskiej osoby.  Wystawienie na działanie czynników powodujących śmierć lub zagrażających integralności fizycznej danej osoby lub bliskich np.: przemoc fizyczna
i seksualną, katastrofy naturalne, zdiagnozowanie poważnej choroby, hospitalizacja czy komplikacje medyczne mogą wywoływać poważne zaburzenia psychiczne. Większość osób które doświadczyły traumatycznego zdarzenia po pewnym czasie powraca do normalnego funkcjonowania, jednak u pewnej grupy ludzi reakcje stresowe nie zanikają, a nawet przybierają na sile właśnie te osoby są szczególnie narażone na wystąpienie stresu potraumatycznego (PTSD) (6% mężczyzn i 12% kobiet). Czynnikiem zwiększającym to prawdopodobieństwo jest np.: brak wsparcia społecznego i rodzicielskiego, wcześniej istniejące zaburzenia psychiczne czy powtarzające się urazy. Z naszych obserwacji wynika, że dzieci i młodzież w trakcie izolacji społecznej, codziennie kilka lub kilkanaście godzin poświęcają grając w gry komputerowe, lub gry na konsoli może to prowadzić do powstania uzależnień behawioralnych, które staną się także na obszarze Targówka jednym z problemów, z którym będą zmagać się młode osoby i ich rodziny. Kolejnym problemem społecznym silnie związanym z epidemią jest coraz bardziej szerzący się tzw. hejt zarówno skierowany do medyków, sprzedawców i ozdrowieńców – zaczynają być odrzucani przez środowisko
w obawie, że są chorzy lub nie są do końca wyleczeni, jak także hejt związany z przeniesieniem do sieci większości aktywności dzieci i młodzieży.

II. Zasadnicze grupy potrzeb odbiorców oraz środowiska lokalnego.

II.1.Dotyczące zagrożenia wykluczeniem społecznym

Na terenie objętym działaniem mieszkają dzieci, młodzież i rodziny z wieloma problemami społecznymi. Z pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej w formie świadczeń pieniężnych, rzeczowych oraz pracy socjalnej skorzystały w 2016 r. – 8 002 osoby – wskaźnik interwencji socjalnej stanowił 6,8% (relacja liczby osób w rodzinach korzystających z pomocy w postaci pracy socjalnej do ogólnej liczby mieszkańców Dzielnicy Targówek. Najczęstszym powodem korzystania z pomocy społecznej jest trudna sytuacja ekonomiczna rodzin. Poza ubóstwem pojawiającymi się nagminnie problemami są: długotrwała choroba, niepełnosprawność, bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego, alkoholizm i inne.

Często rodziny z szeroko pojętymi problemami są w zbyt małym stopniu rozpoznane.
Z doświadczenia w poprzedniej realizacji zadania na tym obszarze wynika, iż można do tych rodzin dotrzeć i zaproponować im formy wsparcia, z których skorzystają, a ich poziom wykluczenia może się zmniejszać.

Dlatego w zadaniu zaplanowaliśmy nabór uczestników w tym celowany (do konkretnych rodzin) wraz z analizą stopnia nasilenia czynników ryzyka w postaci kwestionariusza. Dzięki temu będziemy mogli w pierwszej kolejności przyjmować rodziny najbardziej zagrożone.

Dużym problemem jest używanie przez młodzież alkoholu i innych substancji psychoaktywnych, w tym rozpowszechnienie się eksperymentalnego i okazjonalnego używania substancji nielegalnych wśród młodzieży. Do niepokojących zjawisk dołączyło także nasilanie się przemocy rówieśniczej oraz zachowań agresywnych wśród młodzieży szkolnej, o których informacje zostały przekazane m. in. w trakcie wcześniejszych projektów współpracującym
w projekcie psychologom. Obecnie nasilającym się zjawiskiem jest przemoc i hejt internetowy. Według danych z Delegatury Biura i Administracji i Spraw Obywatelskich dla Dzielnicy Targówek m.st Warszawy wynika, iż najistotniejszym kierunkiem działań jest zaspokojenie potrzeb Mieszkańców w obszarze wyrównywania szans edukacyjnych najmłodszych oraz upowszechniania wiedzy, dobrych praktyk wychowawczych, metod i form pracy
z dzieckiem, stosowanych przez nauczycieli, wychowawców, instruktorów jak i rodziców, opiekunów. Istotne jest wprowadzanie osób, które byłyby wzorcami i propagowałyby zarówno wśród najmłodszych jak także rodzin dobre praktyki oraz aktywność. Ważne by wesprzeć rodziny, które są niewydolne wychowawczo w próbach podniesienia swojej wiedzy
i umiejętności.

II.2.Dotyczące poprawy dostępności do specjalistycznych form pomocy, poradnictwa.

W czasie ewaluacji poprzednich zadań na tym terenie oraz rozpoznawania potrzeb potencjalnych odbiorców i placówek ze środowiska (informacje od szkół, Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, Ośrodka Pomocy Społecznej, Zespołu Interdyscyplinarnego, PIK-u, Kuratorów Sądowych i Społecznych, WCPR, rodzinnego domu dziecka, Wydziału Oświaty Dzielnicy Targówek) podkreślano zbyt małą dostępność do specjalistycznej pomocy terapeutycznej, socjoterapeutycznej, psychologicznej, pedagogiczne logopedycznej, SI, terapii rodzinnej (dla rodziców, par, rodzin) i innych wspomagających rozwój dziecka. Brakuje miejsc dłuższej pomocy specjalistycznej.

Dlatego oprócz podstawowej pomocy psychologiczno – pedagogicznej dla dzieci i rodziców realizowanej na terenie szkół, organizujemy w ramach zadań Lokalnego Systemu Wsparcia na Targówku specjalistyczne formy pomocy (indywidualne, grupowe, rodzinne) w tym terapeutyczne, socjoterapeutyczne oraz możliwość skorzystania z konsultacji specjalistów
z węższych dziedzin.

Na co dzień rodzinom potrzebna jest wiedza z zakresu uprawnień, możliwości rozwiązywania trudnych sytuacji rodzinnych, socjalnych. Dlatego uwzględniliśmy poradnictwo i konsultacje
z tego zakresu. 

Także podjęliśmy współpracę z dostępnymi punktami nieodpłatnej pomocy prawnej czy Biurem Porad Obywatelskich, co może okazać się rónież cennym wsparciem dla benefcjentów będących cudzoziemcami.

II.3. Dotyczące dzieci i młodzieży

W środowisku lokalnym są dzieci i młodzież zagrożone wykluczeniem społecznym (z danych zebranych od 4 szkół wynika, iż zagrożonych pozostawieniem na drugi rok ze względu na niskie wyniki w nauce lub wagarowanie w roku szkolnym 2017/2018 było ok 120 uczniów) ze względu na: specyfikę rodzin z jakich pochodzą, narastające deficyty rozwojowe (społeczne, emocjonalne, poznawcze, moralne), narastające zaległości szkolne, przynależność do negatywnych grup rówieśniczych, wychowywanie się w środowisku lokalnym o niskiej aktywności społecznej.

Dlatego w projekcie LSW działania kierowane są na wyrównanie deficytów indywidualnych, pracę w oparciu o pozytywną grupę rówieśniczą, w kontekście rodziny i szkoły, wpływanie na pobudzenie aktywności społeczności lokalnej.

Rezultaty egzaminów szkolnych wskazują, iż na Targówku są jedne z gorszych wyników
w Warszawie.

Dlatego podejmujemy działania wyspecjalizowane na wyrównanie deficytów poznawczych, uzupełnienie zaległości szkolnych, wzmocnienie motywacji do nauki oraz podniesienie ogólnego poziomu aktywności w życiu i kompetencji społecznych potrzebnych do uczenia się.

Diagnoza potrzeb szkół jaką wykonaliśmy w formie indywidualnych spotkań z placówkami oraz spotkań grupowych, wskazuje na wagę przybliżenia form pomocy bliżej szkoły, jej uczniów i rodziców. Stąd przy działaniach LSW przygotowywane są pakiety szkolne, dopasowane ilościowo do liczby uczestników i zapotrzebowania z danej szkoły, w których znajdują się podstawowe wsparcie dla dzieci i rodziców, szkolne spotkania interdyscyplinarne, superwizje, integracja, aktywny czas wolny, które wspomagają osiąganie wskaźników edukacyjnych, budowanie współpracy, wsparcie rodziców, monitorowanie postępów uczestników.

Z diagnoz do programów miejskich, zebranych potrzeb z placówek, od Mieszkańców i samej młodzieży wynika, iż zbyt mało jest przestrzeni i uwagi do realizacji ich potrzeb. Nadal nie ma trwale prowadzonego klubu młodzieżowego ani innej zbliżonej formy, brakuje form
w środowisku otwartym do nich dedykowanych, zbyt mało włączani są do aktywności lokalnej, występuje nasilenie czynników ryzyka, problemy z uzależnieniami i przemocą, dewastacje bloków i podwórek, zbyt mało pozytywnych grup rówieśniczych, w okresie dorastania nasilenie problemów emocjonalnych i psychicznych, zaś rodzice nie potrafią radzić sobie
z tymi trudnościami.

Dlatego wyodrębniamy działania wspierające młodzież w formach grupowych, indywidualnych, profilaktyki selektywnej i wskazującej, formuły mobilnego klubu młodzieżowego z możliwością stworzenia miejsca stacjonarnego.

Dzieci i młodzież potrzebują, zdaniem specjalistów, wspomagania rozwoju poprzez aktywny czas wolny, zabawę, urozmaicone formy zajęciowe.

Dlatego staramy się wykorzystywać wszelakie zasoby ośrodków lokalnych oraz organizować wachlarz zajęć zabawowych, integracyjnych, rozwijających pasje.

II.4 Dotyczące dzieci zdolnych

Są na naszym obszarze dzieci zdolne z rodzin w trudnej sytuacji ekonomicznej, niewydolnych wychowawczo. Ich rodzice nie potrafią wyszukać i wykorzystać nieodpłatnych form zajęć rozwijających zdolności, jak również nie stać ich na rozwijanie pasji i zdolności na profesjonalnych zajęciach.

Dlatego z jednej strony wyszukujemy nieodpłatne zajęcia w okolicy, namawiamy dzieci do korzystania z nich, a także w ostatniej edycji działań projektowych posiadaliśmy formę mikro stypendia, które pozwalały wykupić indywidualne zajęcia dopasowane do potrzeb i stopnia umiejętności konkretnego dziecka.

II.5 Dotyczące rodzin

Z ewaluacji wewnętrznej jaką prowadziliśmy w ramach realizacji zadań LSW na terenie Targówka wynika, iż dzieci i młodzież, które nie radzą sobie w funkcjonowaniu społecznym
w większości pochodzą z rodzin gdzie występują problemy opiekuńczo – wychowawcze, trudności emocjonalne rodziców, problemy związane z uzależnieniami, przemocą, utrwalona bezradność społeczna, trudności ekonomiczne, bądź bariery językowe czy kulturowe.

W placówkach przykłada się zbyt małą wagę do źródeł problemów wynikających z rodziny. Wiedza i podstawowe kompetencje opiekuńczo – wychowawcze rodziców budowane są na podstawie ich własnych rodzin, w ten sposób powielane są problemy. Dostarczenie nowej wiedzy, wyćwiczenie dodatkowych umiejętności, dokonanie zmian w systemie rodzinnym, zdaniem specjalistów w zakresie systemowej pomocy rodzinom jest kluczowe, do uzyskania zmian w kolejnych pokoleniach, u dzieci.

Dlatego ważnym elementem w zadaniu LSW jest podejmowanie pracy z całym systemem rodzinnym, kierowanie oferty edukacyjnej, wspierającej, doradczej i poradnianej oraz terapeutycznej dla rodziców i opiekunów prawnych.

II.6. Dotyczące środowiska wychowawczego

Problemem jest kumulowanie się czynników ryzyka w środowiskach, w których dorastają dzieci: wychowywanie się w rodzinie o niskich kompetencjach społecznych, wychowywanie się w środowisku rówieśniczym o nasilonej tendencji do destrukcyjnego działania, wypadanie z systemu szkolnego. Wówczas dziecko pozbawione jest środowiska wychowawczego
o właściwym modelowaniu postaw i zachowań konstruktywnych społecznie.

Dlatego działaniami budujemy pozytywne rozwojowo konteksty wychowawcze: środowiska lokalnego, szkoły, podwórka, rówieśniczej grupy odniesienia, rodziny.

Zdaniem specjalistów skuteczna praca na rzecz osób zagrożonych marginalizacją społeczną,
z rodzin wieloproblemowych, wymaga pracy systemowej, interdyscyplinarnej, pogłębionej,
o większym stopniu profesjonalizacji, kadra ze środowiska wychowawczego uczestników potrzebuje wsparcia profesjonalnego w pracy z trudniejszymi odbiorcami.

Dlatego ogranizujemy superwizje, zebrania kliniczne, spotkania interdyscyplinarne, formy doszkalające, które pomagają zapewnić lepszą jakość pracy.

II.7.Dotyczące placówek wsparcia dziennego

Obszar rewitalizowany Targówka ma niewystarczającą liczbę placówek wsparcia dziennego – po jednej na Targówku Mieszkaniowym i Fabrycznym. Placówki prowadzą głównie pracę opiekuńczo – wychowawczą, nie ma placówki specjalistycznej, która prowadziłaby pomoc dla dzieci z rodzin wieloproblemowych np. socjoterapeutyczną. Położenie obu placówek jest również specyficzne. Jedna przy Kościele (Targówek Mieszkaniowy), ze względu na specyficzny profil zajęć, obejmuje dzieci z rodzin katolickich, dzieci ze środowiska pozostałego mają problem z utrzymaniem się w niej. Druga przy szkole (Targówek Fabryczny) skierowana jest przede wszystkim dla uczniów szkoły w formule wspomagania ich po zajęciach szkolnych.

Nie rozwiązują problemu programy takie jak „Chatka Puchatka” (OPS) czy zajęcia realizowane w MAL-ach (RSM-Praga), gdyż nie ma możliwości specjalizacji tam pracy.

Jednym z powodów niedoboru placówek są braki lokalowe, w których taką placówkę można by poprowadzić, gotowość organizacji istnieje, grupy z pracującymi dziećmi i młodzieżą są.

Wspomagamy się placówką wsparcia dziennego z Bródna (TPD), do której uczęszcza część dzieci.

Kilka lata temu istniała jeszcze placówka wsparcia typu podwórkowego, lecz w konkursie
w Dzielnicy nie przewidziano środków na taką formę placówki, chociaż praca, która może być prowadzona bez stałego lokalu, która dociera do dzieci z rodzin wieloproblemowych wydaje się rozwiązaniem na istniejące problemy w środowisku Targówka. Konsorcjum nasze zgłaszało gotowość wzmocnienia bazy placówek wsparcia dziennego do Urzędu, jednak jak na razie bez pozytywnego odzewu.

W związku z tym stale staramy się podnieść poziom profesjonalizacji pracy istniejących placówek (stacjonarnych: Zamiejska 6, Mieszka I, Ogińskiego 1 oraz podwórkowej Stowarzyszenia dla Rodzin) poprzez rozszerzenie pracy z rodzicami i rodzinami, wzmocnienie systemowego i kompleksowego podejścia do pomocy, włączenie superwizji,
i specjalistycznych konsultacji do placówek, zaproponowanie dodatkowej formy zajęciowej rozwijającej potencjał pracy z podopiecznymi placówek.

II.8. Dotyczące współpracy osób z instytucji, miejsc lokalnych

W trakcie ewaluacji zadania oraz rozpoznania potrzeb, na spotkaniach z osobami z różnych placówek zgłaszano nam konieczność realizowania spotkań wzmacniających: poznanie się, integrację, nawiązanie codziennej współpracy, zgranie terminowe różnych inicjatyw
w środowisku lokalnym, wymianę doświadczeń i wiedzy, lepszy dostęp do informacji lokalnej, zasobów, podnoszenie standardów realizacji, wspólne planowanie i weryfikację pracy z daną rodziną.

Dlatego wciąż ważne są działania nakierowane na sieciowanie współdziałania, współpracę, spotkania forumowe, seminaria tematyczne, spotkania interdyscyplinarne, superwizje, zebrania kliniczne, integrację środowiska lokalnego, informatornię, internetowy informator lokalny, które wzmocnią relacje między osobami w środowisku i przyczynią się do dalszego działania po zakończeniu projektu.

Dotychczasowa współpraca między osobami z placówek z różnych resortów cały czas zwiększał się, na ten moment wymaga kolejnego etapu łączenia, wzmacniania współdziałania. Wspólnie realizowane działania w środowisku pokazały, iż efektywność pracy zwiększa się
w sytuacji współpracy przy rozwiazywaniu problemów rodzin czy społeczności.

Dlatego duży nacisk kładziemy na wzmocnienie współdziałania, gdyż jest ono bazą do realizowania kolejnych wspólnych projektów.

II.9. Dotyczące środowiska lokalnego, Mieszkańców, aktywizacji, integracji.

Zgodnie z diagnozami do ZPR i innych polityk, programów miejskich, Mieszkańcy z obszarów Targówka Mieszkaniowego i Fabrycznego charakteryzują się mniejszą aktywnością społeczną.

Dlatego ważne jest wspieranie grup nieformalnych, Mieszkańców, Sąsiadów w tworzeniu swoich oddolnych inicjatyw, projektów, wpływania na to, co dzieje się lokalnie, dostarczenie im wiedzy w tym zakresie, ingerowanie w formie animacji w dużych grupach społecznościowych jak i małych podwórkowych – sąsiedzkich. Już współpracujemy
z Miejscami Aktywności Lokalnej, grupami nieformalnymi, powstającymi nowymi organizacjami – realizując wspólne działania. Wspomagaliśmy przy przygotowywaniu projektów do budżetu partycypacyjnego, Inicjatyw lokalnych, małych grantów. Rozszerzyliśmy współpracę z animatorem kultury – zamierzamy kontynuować i rozwijać te działania.

III. Wnioski z dotychczasowych ewaluacji wewnętrznych wykonanych w poprzednich edycjach LSW na terenie Targówka.

1. Istnieje tendencja rosnąca między postępami w nauce czy poprawą frekwencji szkolnej,
a intensywnością zaangażowania w zajęcia. Przy czym istotny jest udział w zajęciach opartych na więzi, relacji, gdzie dziecko czuje przynależność do grupy. Sam udział w zajęciach
o powierzchownym kontakcie nie koreluje z postępami w szkole.

2. Umiejętności społeczne wzrastały u tych uczestników, którzy brali udział w zajęciach opartych na procesie grupowym, opartych na pracy relacyjnej, którzy byli bardziej emocjonalnie związani z grupą lub kadrą.

3. Istnieje potrzeba powstania klubu młodzieżowego.

4. Istnieje możliwość podejmowania pracy z rodzicami – zainteresowanie pogłębioną pomocą.

5. Osoby ze środowiska LSW widzą dużą potrzebę współdziałania między sobą, dostrzegają pozytywne zmiany w rodzinach, rodzicach dzieciach, gdy pomoc jest zintegrowana z kilku miejsc.

6. Rosnące zainteresowanie współpracą szkoły, które zaczęły intensywniej korzystać z zajęć, miały większą potrzebę wprowadzania kolejnych zajęć, zwiększania ilości zajęć stały się modelem dla innych i wpływa to na większe zainteresowanie uczestniczeniem w LSW pozostałych szkół.

7. W środowisku lokalnym Targówka realizujemy coraz więcej działań opartych na współpracy ze szkołami, MALami, OPS, innymi organizacjami, Teatrem Rampa.

Wnioski dotyczące współdziałania osób i instytucji w środowisku lokalnym
z dotychczasowych edycji. (2013-2020).

a)      Na Targówku powstają nowe miejsca oraz inicjatywy sprzyjające współpracy (miejsce – Targówek Fabryczny CKiA Siarczana; inicjatywy – partnerstwo lokalne na Targówku Mieszkaniowym);

b)      Na Targówku pojawiają się działania zwracające uwagę nie tylko na szczeblu dzielnicowym, ale i miejskim – planowany festiwal Targówek Ludzi (działanie sieci URBACT);

c)      Targówek, jedyny w Warszawie i jako jedno z miejsc w Europie dołączył do sieci URBACT i implementuje dobrą praktykę (zapożyczony format działania
z węgierskiego Budapesztu i dzielnicy Ujbuda), tym samym mogąc się stać pionierem tego typu działań w Warszawie;

d)      W 2020 roku pomimo pandemii Organizacje z Targówka współdziałały i były w stanie zainicjować działania społecznościowe – w dystansie społecznym lub zdalne np.
w formach gier;

e)      Powstało partnerstwo na Targówku Mieszkaniowym, którego aktywnymi członkami są przedstawiciele instytucji: dzielnicowych (Urząd Dzielnicy), pomocowych (OPS), kulturalnych (Biblioteka, Teatr Rampa), lokalnych przedsiębiorców (Cafe Tortownia), harcerzy oraz NGO;

f)       Wspólnie inicjowano działania, ustalano ich harmonogram i wzajemnie wspierano się
w organizowaniu wydarzeń;

g)      Wywiązał się dialog oraz współpracy między organizacjami i instytucjami na Targówku Mieszkaniowym i Fabrycznym – np. wspólna organizacja gry terenowej w październiku 2020 roku;

h)      Istnieje sieć komunikacji i przepływu informacji między organizacjami i działaczami na Targówku;

i)        Osoby działające na Targówku w poszczególnych instytucjach w znacznej mierze znają się, co umożliwia szybszy i personalny kontakt ułatwiający np. odpowiadanie na bieżące potrzeby w szerszym zakresie (przekierowywanie działań między organizacjami zależnie od ich specjalności);

j)        Działania wspólne organizacji są rozpoznawalne, tak samo jak współdziałające podmioty dzięki czemu Mieszkańcom łatwiej jest docierać po poszczególne formy wsparcia czy korzystać z oferowanych działań;

IV. Szanse środowiska, zasoby do realizacji zadania.

1. Grupa inicjatywna mieszkańców Targówka, którzy chcą w większym stopniu włączać, integrować, w ramach LSW.

2. Zidentyfikowane rodziny zagrożone wykluczeniem społecznym.

3. Zbudowane podstawowe zręby sieci instytucji, organizacji, miejsc, które chcą ze sobą współdziałać, co widać było po wspólnie realizowanych inicjatywach zarówno w trakcie jak
i po zakończeniu się poprzednich edycji LSW.

4. Dobre kontakty z większością pracowników merytorycznych placówek.

5. Zintegrowane grupy podwórkowe dziecięce, które są bazą do kontaktu z ich rodzinami
i Mieszkańcami, rejon podwórek przy Radzymińskiej.

6. Grupa organizacji pozarządowych, które od 2013 roku budują konsorcjum zajmujące się sprawami społecznymi na Targówku.

7. Chęć poprawy przepływu informacji między instytucjami i organizacjami pozarządowymi, potrzeba dotarcia z informacją do Mieszkańca.

8. Internetowy Informator Lokalny, który może być doskonalony.

Cele zadania LSW odpowiadają na główne potrzeby Mieszkańców zarówno wskazywane przez nich bezpośrednio, jak i przez specjalistów oraz wynikające z polityk publicznych, a działania do nich zmierzające opierają się w dużej mierze na zasobach Mieszkańców, środowiska lokalnego, organizacji pozarządowych, instytucji publicznych.

Diagnozy Organizacji partnerskich

DIAGNOZA SZKOŁY PODSTAWOEJ 58 IM.TADEUSZA GAJCEGO
W WARSZAWIE – sporządzona 17 grudnia 2020 roku

W Szkole Podstawowej nr 58 im. Tadeusza Gajcego obejmuje swoim obwodem uczniów
z terenu Targówka Fabrycznego oraz Ośrodka dla Cudzoziemców i nowopowstałego osiedla „Wilno”. W Ośrodku dla Cudzoziemców  dzieci znajdują się jedynie pod opieką matek. Rodziny są niepełne i mają za sobą trudne przeżycia związane z podróżą  do Polski, która trwała nieraz  wiele miesięcy  i związana była z pobytami w ośrodkach o zaostrzonym rygorze
i  wielomiesięcznym „koczowaniu”na dworcu w Brześciu. Wykorzenione, z traumatycznymi przeżyciami dzieci i rodziny wymagają wsparcia w zakresie komunikacji, socjoterapii i terapii psychologicznej.

 Bezpośrednia znajomość  sytuacji rodzinnej  naszych uczniów( problem rodzin dysfunkcyjnych występujący w dużej skali ) skłoniła nas do objęcia pomocą  oraz działaniami młodych ludzi, którzy nie posiadają wzorów zachowań prospołecznych w swoich rodzinnych domach. Wpływa to występowanie problemów emocjonalnych, edukacyjnych i zdrowotnych.

U naszych dzieci obserwujemy ,że posiadają krótkotrwałą pamięć i nie możemy odnosić się
w trakcie procesu edukacyjnego do ich wcześniejszej wiedzy sprzed kilku tygodni. Mają problemy w relacjach z rówieśnikami, gdyż zaburzona jest ich sfera emocjonalna. Należy dodać, że w naszej szkole jest ogromna rotacja uczniów cudzoziemskich, która wpływa na to, że ciągle zmienia się grupa i ciągle jest nowa sytuacja rówieśnicza. W związku z tym będziemy dążyć do poprawy ich dobrostanu   i tworzyć sieć pomocową.

Wyniki edukacyjne naszych uczniów plasują się na niskim i bardzo niskim poziomie. Ich przyczyn upatrujemy w zaburzeniach emocjonalnych i społecznych. Dzieci muszą się na co dzień „borykać” z trudnościami swojego życia , które uniemożliwiają im osiąganie sukcesów w nauce.

W naszej szkole jest 257 uczniów.

W oddziałach przedszkolnych 6.latków – 50 dzieci,

W tym 6 uczniów cudzoziemców, 1. Dziecko , które powróciło z zagranicy. Dwoje z nich zamieszkuje w Ośrodku dla cudzoziemców.

W klasach I-III  92,

w tym 37 uczniów cudzoziemskich ,co stanowi 40,22%.12 uczniów mieszka w Ośrodku dla cudzoziemców dla samotnych matek.

 30 przejawia nieśmiałość oraz trudności adaptacyjne i komunikacji społecznej.

7 z nich agresję i tyle samo zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym.

W klasach IV-VII jest 115 uczniów,

w tym 74 uczniów cudzoziemskich, tj.64,35%.

60 uczniów ma problemy z komunikacją społeczną, 45 wykazuje postawy agresywne, natomiast 74 osoby ma problemy z adaptacją z adaptacją .

Należy podkreślić, że w naszej szkole funkcjonuje 5 oddziałów przygotowawczych „ dwie klasy I-III, 2 klasy IV-VI i klasa VII – VIII. Uczęszczają do nich dzieci, które nie znają języka polskiego lub znają ją na poziomie niekomunikatywnym. Jest to dla nich pierwszy rok  pobytu w Polsce i funkcjonowania w realiach polskiego systemu edukacji drastycznie różniącego od ich ojczystych.

Dzieciom i młodzieży brakuje wsparcia rodziców( rodzice cudzoziemscy są zajęci pracą zarobkową lub wykazują dysfunkcje w funkcjonowaniu), nie rozmawiają z nimi i nie dzielą się swoimi problemami. Szukają akceptacji w nieodpowiednim towarzystwie w grupach często przestępczych funkcjonujących na ulicy.

Zaburzenia zachowania i ich przyczyny(według Jacka Strzemiecznego):

Zaburzenia zachowania u dzieci można zaobserwować w różnych obszarach ich funkcjonowania. Widzimy je w relacjach z rówieśnikami i w kontaktach z osobami dorosłymi. Przejawiają się w trakcie wykonywania różnych zadań – np. związanych z nauką szkolną. Zaburzone zachowania są niekorzystne zarówno dla otoczenia, jak i samego dziecka.

Zaburzenia zachowania powstają na skutek przeżytych urazów będących trudnymi doświadczeniami, których siła przekroczyła zdolność dziecka do poradzenia sobie z nimi.

Trudności towarzyszą wielu ludzkim działaniom. Na przykład uczenie się jest zawsze związane z pokonywaniem trudności. Nie powoduje jednak urazów i zaburzeń w przyszłym  zachowaniu.

Jeśli trudne sytuacje, w jakich znajduje się dziecko nie łączą się z przeżyciem poważnego zagrożenia jego podstawowych wartości lub potrzeb psychologicznych to jest ono w stanie samo poradzić sobie z nimi. Korzysta wówczas ze swoich pozytywnych potencjałów, takich jak: wiara w siebie, posiadana wiedza o ludziach i świecie, pamięć uprzednich sukcesów, ciekawość i dążenie do uzyskania kompetencji, świadomość oparcia istniejącego w otoczeniu.

Niejednokrotnie udziałem dziecka stają się jednak doświadczenia pozostawiające po sobie urazy. Są to sytuacje, które wiążą się z zagrożeniem lub zagrożeniem możliwości zaspokojenia potrzeb psychologicznych, np. potrzeby samodzielności, potrzeby poznania świata i uzyskania kompetencji , potrzeby kochania i bycia kochanym, potrzeby bliskości z innymi ludźmi, potrzeby bycia akceptowanym. Urazem jest prze życie niezaspokojenia (lub ryzyko niezaspokojenia) podstawowych potrzeb fizjologicznych. Bolesne i pozostawiające trwałe ślady jest przeżycie odrzucenia emocjonalnego. Jest nim również zetknięcia z demoralizacją otoczenia, z lekceważeniem ludzi, brakiem szacunku, przemocą i bezsilnością. Często źródłem urazu staje się przeżycie samotności i opuszczenia w sytuacji trudnej. Trudnym
i pozostawiającym w psychice dziecka bolesne ślady jest doświadczenie bycia świadkiem sytuacji, w której ludzie źle traktują się nawzajem, szczególnie dotyczy to osób bliskich. Urazem staje się także przeżycie własnej bezsilności i słabości wobec zła i krzywdy.

To, czy trudne doświadczenie stanie się urazem  zależy w znacznym stopniu od otaczających dziecko dorosłych. Jeśli otacza je uwaga i życzliwość, a jego przeżycia zostaną wysłuchane
i spotkają się ze zrozumieniem, jeśli ktoś dostarczy mu potrzebnych wyjaśnień i informacji, to nawet silne, negatywne doświadczenia nie zostawią w psychice trwałych śladów.

Zaburzenia zachowania mogą być też skutkiem bardzo silnego przeżycia traumatycznego(np. śmierć bliskich).

Większość zaburzeń obserwowanych u dzieci w w wieku szkolnym jest wynikiem trwającej dłuższy czas deprywacji podstawowych potrzeb emocjonalnych lub systematycznie powtarzających się sytuacji urazowych w rodzinie, wśród rówieśników lub w szkole.

Zestawienie statystyczne  struktur rodzin uczniów Szkoły Podstawowej nr 58 przedstawia się następująco:

Rodzina dysfunkcyjna z pogranicza  nie tworzy korzystnej atmosfery życia rodzinnego. Konflikty w rodzinie, zaniedbania opiekuńcze, agresja, przemoc i zaburzone więzi Jak wskazują powyższe dane  tylko 28,02 % dzieci znajduje się w rodzinach pełnych, z których nieliczne funkcjonują prawidłowo, a inne niestety znajdują się na pograniczu.  Pozostałe z nich również wykazują w mniejszym lub większym stopniu dysfunkcje.

Rodzina dysfunkcyjna z pogranicza nie tworzy korzystnej atmosfery życia rodzinnego . Konflikty w rodzinie, zaniedbania opiekuńcze, agresja, przemoc i zaburzone więzi  emocjonalne w rodzinie szczególnie niekorzystnie odbijają się na sferze społecznej, emocjonalnej i intelektualnej dzieci. Dzieci z takich  rodzin  w drodze naśladownictwa przejawiają znaczne trudności wychowawcze przejawiające się w takich zachowaniach, jak: notoryczne kłamstwo, oszustwo,  niszczenie sprzętu w środowisku szkolnym i lokalnym, lekceważenie norm społecznych, rodzinnych, koleżeńskich, występowanie przeciw wszelkim zakazom i nakazom i inne przejawy niedostosowania społecznego.

Życie w rodzinie dysfunkcyjnej sprzyja przyjmowaniu przez dzieci patologicznych wzorów przystosowania i wypracowaniu swoich wzorców, reagowania na różne sytuacje. Można je sprowadzić do trzech form.

Są to:

1. Dążenie ku obiektowi emocji. Jest to prosta reakcja oparta na braniu tego, czego się pragnie. W skrajnych przypadkach może się kształtować u dziecka postawa roszczeniowa oparta na założeniu, że „wszystko mu się należy”. Pewną odmianą takiego zachowania jest pojawienie się mechanizmu skupiania na sobie uwagi.

2. Agresja – atak na obiekt emocji. W tym przypadku dzieci uczą się, że najprostszą formą radzenia sobie z przeszkodami na drodze do celu jest atak. Takie podejście może być pozytywne, pod warunkiem, że nie stanie się dominującą formą zachowania w różnych sytuacjach. Wówczas, bowiem dzieci ujawniają bezmyślną, niekontrolowaną agresję skierowaną na osoby lub przedmioty stanowiące przeszkodę w realizacji ich potrzeb.
Jeżeli bezpośredni atak na przeszkodę nie powiódł się, lub jest niemożliwy, dziecko często zwraca swoją agresję przeciwko jakiejś niewinnej osobie lub rzeczy, próbując rozładować napięcie powstałe w niepowodzeniu.

3. Wycofanie – rezygnacja z obiektu emocji – ma miejsce wtedy, gdy dążenia dziecka będą blokowane pojawianiem się przeszkód niemożliwych do pokonania, może ono wówczas reagować ucieczką. Będzie starało się ukrywać, unikać ryzyka dalszych przykrości, wstydu, frustracji.
Formą wycofania się jest też regresja. Polega ona na pojawianiu się zachowań charakterystycznych dla wcześniejszych faz rozwojowych, np. właściwych dla niemowlęctwa.
Wycofanie może również przybrać formę ucieczki w fantazję. Dziecko wyobraża sobie, że posiada to, czego mu brakuje, buduje fikcyjną rzeczywistość i często coraz bardziej się w niej zamyka, trudno z nim nawiązać kontakt.

Większość dzieci uczy się, że ludzie zwracają na nie więcej uwagi, gdy są niegrzeczne, niż wtedy, gdy są grzeczne. Dlatego też wybierają takie zachowania, które uwagę przyciągną. Do typowych przewinień dzieci mających na celu zwrócenie na nie uwagi należą: kłamstwo, oszukiwanie, kradzieże, destruktywizm.

Dziecko wychowujące się w dysfunkcyjnej rodzinie doświadcza:
• Życia w ciągłym stresie i napięciu
• Koncentracji myśli, uczuć i postępowania wokół członków rodziny
• Zaprzeczania na zewnątrz o istnieniu problemów w rodzinie
• Izolacji społecznej rodziny, spowodowanej utrzymywaniem tajemnicy rodzinnej 
• Zamiany ról w obrębie rodziny (np. matka przejmuje rolę ojca, starsze dzieci przyjmują rolę rodziców dla młodszego rodzeństwa)
• Trudnych emocji: wstydu, bezradności, niepewności, lęku, strachu, poczucia winy, żalu, tłumionej złości i wściekłości

Dziecko, aby przetrwać w takiej rodzinie musi przystosować się do sposobu jej życia, gdyż jest zbyt słabe, aby coś zmienić w rodzinie. Niedostatecznie wspomaga ona jego w pokonywaniu zadań rozwojowych, dostarcza mu natomiast urazowych doświadczeń:

• Frustracja: niezdolność rodziny do empatycznego rozumienia 
i zaspakajania potrzeb dziecka, zaniedbywanie, opuszczenie, odrzucenie, nieadekwatność, itp.)
• Inwazyjność: niezdolność rodziny do powstrzymywania się od naruszania granic dziecka (agresja słowna, przemoc fizyczna, seksualna, nieadekwatność, itp.)

Naturalną reakcją na niezaspokojenie podstawowych potrzeb i inwazyjność rodziców są trudne emocje przeżywane przez dziecko:
• bunt, złość, wściekłość
• panika, lęk, przerażenie
• rozpacz, żal, smutek

Jedynym sposobem przetrwania staje się przystosowanie do sytuacji, która przekracza możliwości sprostania jej przez dziecko. Dziecko zwraca się przeciw sobie, identyfikując się
z tym, jak je postrzega, traktuje i czego od niego wymaga dysfunkcyjna rodzina. Wzory zachowań, które zaczyna realizować dziecko, są niezdrowym kompromisem – przetrwanie za cenę rezygnacji  z własnych potrzeb. Nie powodują one zmiany sytuacji rodzinnej, lecz podtrzymują „błędne koło”, są sztywne (tzn. dziecko na sytuacje reaguje zgodnie
z wyuczonymi wzorcami), wiążą się z negacją potrzeb i naturalnych praw dziecka, a w efekcie wpływają na późniejsze dorosłe życie, ograniczając jego możliwości i wybory. Takie negatywne przystosowanie dziecka może objawiać się licznymi niekorzystnymi symptomami w sferze:

• zachowania (np. przymus kontroli postępowania innych ludzi; gotowość do poświęcania siebie, rezygnacji z własnych potrzeb, planów, pragnień, marzeń; odreagowanie emocji
w działaniach impulsywnych – obżarstwie, aktach agresji słownej lub fizycznej)
• emocji (np. zaburzenia kontroli emocjonalnej; nadmierne tłumienie lub utrata kontroli nad wyrażaniem uczuć; depresyjność).

• samooceny (niskie poczucie własnej wartości, brak wiary w siebie)
• relacji z ludźmi (np. trudności w tworzeniu bliskich i trwałych związków z ludźmi; przejmowanie odpowiedzialności za innych)

• zdrowia (np. nadużywanie leków uspokajających i przeciwbólowych, alkoholu, narkotyków; zaburzenia psychosomatyczne)

Samotne próby bez wsparcia ważnych dorosłych osób w próbach uporania się 
z trudnymi doświadczeniami (odrzuceniem, opuszczeniem, dewaluowaniem wartości dziecka, pozbawieniem samodzielności poprzez nadopiekuńczą kontrolę, stawianiem nadmiernych wymagań, wykorzystywaniem, przemocą, zaniedbywaniem) owocują powstawaniem sądów poznawczych, które dotyczą:

• siebie, własnych cech, kompetencji i umiejętności, możliwości 
i ograniczeń, zakresu wpływu na zdarzenia zewnętrzne i skuteczności własnych działań, poczucia ważności i wartości własnego „ja”)

• innych ludzi (np. nauczycieli – lub – ogólniej – dorosłych, rówieśników, kobiet i mężczyzn)
• świata (np. instytucji, takich jak szkoła, kościół, itp.)

• przyszłości, życia, losu.

Ponadto dziecko identyfikuje się z treścią patogennych przekazów (słownych 
i pozasłownych) dawanych przez ważne osoby. Zaczynają się one zazwyczaj od słów (nie) jesteś…, powinieneś…, musisz…. Takie przekazy komunikują dziecku, że jest „nie takie jak trzeba”, ‘nie jest wystarczająco udane”, „nigdy nie robi czegoś jak należy”, „zawsze są z nim kłopoty”, „powinno się bardziej starać”, „jak zwykle nie robi tego, co do niego należy”, itp.

 Specyfiką pracy naszej szkoły są również klasy przygotowawcze dla uczniów imigrantów, do których przez rok uczęszczają dzieci z zerową znajomością języka polskiego. W tym czasie uczą się one języka i zgodnie z przepisami prawa oświatowego realizują podstawę programową dla danego oddziału. Uczniów tych diagnozujemy sprawdzając przyrost ich wiedzy. Prowadzimy badanie EWD. Edukacyjny Wynik Dodatni jest wysoki i bardzo wysoki. Trzeba jednak mieć świadomość, że wiedza tych uczniów jest zdecydowanie mniejsza niż ich polskich rówieśników i nigdy ich wyniki na egzaminach zewnętrznych nie dorównają uczniom, którzy uczą się  od najmłodszych lat w szkole polskiej. Wynika to z różnic programowych w szkołach za granicą o rozumienia poleceń i tekstów, szczególnie literackich, a rozumienie kontekstu historyczno – kulturowego w połączeniu  z tekstami literackimi  na takim poziomie edukacyjnym jest niemożliwe do zrozumienia. Wkładamy ogromną moc pracy, żeby pomóc naszym uczniom cudzoziemskim w przezwyciężaniu trudności w nauce oraz zapobieganiu ich wykluczeniu społecznemu. Nie widać jednak jej efektów w wynikach egzaminów zewnętrznych . Wydają się być niemożliwe do osiągnięcia. Można je jednak nieco podnieść.

Kolejnym ważnym i trudnym aspektem pracy z dziećmi i młodzieżą w naszej szkole jest zmieniający się skład osobowy klas. Brak stałości w składzie klasowym powoduje, że nieustannie muszą być prowadzone zajęcia integrujące uczniów. Jest to niekończąca się praca z uwagi na ogromną rotację uczniów cudzoziemskich.

DIAGNOZA OTRZYMANA OD STOWARZYSZENIA KOLEJKA MARECKA

Targówek – diagnoza

Warszawa jest miastem młodym. Zarówno w zakresie substancji, jak i świadomości mieszkańców, z których ponad 80% pojawiło się tu stosunkowo niedawno. Historia zniszczyła nie tylko tkankę materialną, ale naruszyła to, co w istocie dla miasta, jako organizmu
i społeczności, najważniejsze – jego spójność wewnętrzną, biorącą się ze wspólnej tożsamości.

Warszawa współczesna jest miastem, w którym znacząca część mieszkanców czuje się obco. Przyczyny tego stanu sięgają połowy lat czterdziestych XX wieku. Druga wojna światowa kosztowała życie 800 tysięcy spośród 1,3 miliona mieszkańców, także wielu spośród ocalałych, po roku 1945 do Warszawy już nie powróciło. Znaczący dla składu ludności był też odpływ wiążący się z migracjami na Ziemie Odzyskane – przykładowo, od lipca do grudnia 1948 r.,
w tym kierunku opuściło Warszawę 134 tys. osób, podczas gdy Państwowy Urząd Repatriacyjny zarejestrował przybycie do miasta 287,5 tys. osób (M. Drozdowski, A. Zahorski, Historia Warszawy, Warszawa 2004, s. 401). Postępująca odbudowa miasta, a także intensywny rozwój przemysłu, spowodowały gwałtowny napływ ludności, głównie pochodzenia wiejskiego, o obliczu kulturowym całkowicie obcym wzorcom miejscowym. Obowiązujące od 1953 r. przepisy meldunkowe w znacznym stopniu zahamowały ten proces, jednak przemiany następujące po roku 1989 spowodowały ponowną migrację o wielkiej, trudnej do oszacowania skali. Według danych GUS, tylko w latach 2002-2010, na pobyt stały przybyło do Warszawy 180.255 osób, przy czym nie można zapominać o tych, którzy zamieszkali tu nie dopełniając formalności administracyjnych – liczbę ludności przebywającej w mieście bez zameldowania szacuje się na kilkaset tysięcy. W latach dziewięćdziesiątych prowadzono badania, zgodnie z którymi miejscowymi korzeniami mogło się wykazać niecałe 20% mieszkańców Warszawy – dziś zapewne ten odsetek jeszcze się zmniejszył. Mamy do czynienia z absurdalną sytuacją, gdy ludność wielkiego, ciężko przez historię doświadczonego i przekształconego, pozbawionego niemal całej autentycznej substancji miasta, tworzą
w znakomitej większości osoby z tym miejscem w ogóle niezwiązane. Więcej, ryzykować można stwierdzenie, że istotną część tej grupy stanowią ludzie widzący swój pobyt
w Warszawie jako przymusowe, jedynie z przyczyn ekonomicznych, osiedlenie w miejscu – zgodnie z ogólnopolskimi stereotypami – obcym i nieprzyjaznym. W tej sytuacji nie może dziwić niski poziom zainteresowania znacznej części ludności miasta miejscem, w którym przyszło jej żyć. Potwierdzają to sondaże i rozpowszechniane – niestety, także przez samych mieszkańców – negatywne stereotypy ukazujące Warszawę jako miasto brzydkie, pozbawione sympatycznych cech czy ciekawych miejsc. Przyczyn takiego stanu, można doszukiwać się także w tym, że napływowa ludność po prostu nie zna miasta. Niewystarczająca znajomość topografii rozległego terenu metropolii – wręcz, nawet okolic nieodległych od miejsca zamieszkania – musi potęgować uczucie obcości. Współcześni warszawianie słabo znają nazwy ulic a wiele ważnych dla miasta miejsc, z niczym im się nie kojarzy. Trudno oczekiwać, aby przy takim stanie świadomości ich stosunek do Warszawy był inny.

W opisywanych warunkach, nie można dziwić się szerokiemu spektrum negatywnych następstw. Wyobcowanie ze środowiska rodzi niechęć do integracji sąsiedzkiej, dbałości
o otoczenie, powoduje brak zainteresowania miastem – pogłębiający jeszcze jego nieznajomość – sprzyja postawom prowadzącym do aktów agresji i wandalizmu. Z własnego otoczenia znamy szokujące przykłady zachowania ludzi nie należących bynajmniej do środowisk tzw. marginesu społecznego, przedstawicieli klasy średniej, którzy mieszkając w Warszawie od lat, notorycznie wyrzucają śmieci z balkonu, do ogródków mieszkających na parterze sąsiadów. Na pewno nie tak ich wychowano i wątpliwym jest, by zachowywali się tak w rodzinnej miejscowości. Czynią tak, gdyż po prostu nie czują się tu u siebie. Nie ma watpliwości, że trudności w zachęceniu mieszkańców Warszawy do płacenia w tym mieście podatków, także związane są z uczuciem obcości i niechęci do tego miejsca.

Miasto jest dla wielu jego mieszkańców słabo znane, obce, źle się oni w nim czują i nie identyfikują się z nim. Postawy takie, rodzinny dom w naturalny sposób przekazuje też dzieciom, niejednokrotnie już w tym mieście urodzonym. Z własnych doświadczeń pochodzących z prowadzonych działań edukacyjnych, znamy zatrważający i zastanawiający stan wiedzy o mieście i jego historii.

Targówek (tu przede wszystkim mowa o terenie nazywanym dziś Targówkiem Mieszkaniowym i Fabrycznym) nie jest miejscem szczególnie różniącym się od pozostałych obszarów znajdujacych się na obrzeżach „starej” Warszawy, przyłączonych do miasta w 1916 roku. Wówczas było to typowe przedmieście, zamieszkane głównie przez ludność ciążącą zawodowo ku Warszawie (można było niedrogo mieszkać tu i stosunkowo nieźle zarabiać
w mieście), choć w większości pochodzącą z odleglejszych rejonów Królestwa.
W dwudziestoleciu międzywojennym miały miejsce przemiany, kształtujące substancję
i świadomość ludności, która – mimo w dużej mierze pozawarszawskiego rodowodu – mogła już czuć się pełnoprawnymi obywatelami miasta. Targówek zresztą – czego dziś nieraz nie mamy świadomości – był terenem, który intensywnie się wówczas modernizował, dążąc materialnie i społecznie w kierunku tego, co nazywano wówczas „miastem – ogrodem” (tak zresztą pod koniec lat trzydziestych, w czasach ekipy Stefana Starzyńskiego zaczęto
o Targówku oficjalnie mówić). Druga wojna światowa zdemolowała Targówek w sferze materialnej (tu znów brakuje lokalnej świadomości – myśląc o stratach Warszawy mamy przed oczyma telewizyjne obrazy zrujnowanego lewego brzegu, pochodzące ze znanych kronik), ogromne straty zadająć także późnym latem 1944, gdy po zaprzestaniu powstańczych walk  deportowano do obozow koncentracyjnych tysiące mieszkańców, z których wielu nie powróciło (skalę pokazuje choćby krótki spacer po cmentarzu na Bródnie, gdzie natrafiamy na ich zaskakująco liczne, symboliczne groby).

Powojenny Targówek trwał w sytuacji demograficznej i społecznościowej zastanej po zakończeniu wojny – jak cała Warszawa, uzupełniany napływem ludzi z zewnątrz, powtórnie na nowo tworzący swój charakter – znów odmienny od kształtowanego w epoce poprzedniej. Kolejnym wstrząsem okazały się lata siedemdziesiąte XX wieku, gdy w ramach budowy nowych osiedli zniszczono niemal doszczętnie substancję materialną Targówka Mieszkaniowego. Dotychczasowi mieszkańcy niejednokrotnie otrzymywali możliwość pozostania na miejscu, w nowych budynkach, jednak wielu z nich skutecznie proponowano osiedlenie się w innych częściach miasta (jak np. także wówczas budowane osiedle Stegny). Nowe osiedle – przed około czterdziestu laty – zapełnili zarówno ludzie z jakąś tutejszą przeszłością (mogącą jednak sięgać zaledwie kilku-kilkunastu lat) jak też przymusowi emigranci z intensywnie wówczas niszczonego Targówka Fabrycznego i przybysze z innych części Warszawy, uzupełnieni o niedawnych jeszcze mieszkańców zupełnie innych okolic kraju. Warto oddzielnie wspomnieć o obszarze Targówka Fabrycznego, gdzie w końcówce lat siedemdziesiątych przeprowadzono masowe wyburzenia doprowadzajace do zmniejszenia zaludnienia obszaru przekraczajacego finalnie 90% (od ponad 12,5 tys. w 1975 r. do około tysiąca mieszkańców obecnie). Współcześnie – nie oceniając zjawiska jakościowo – nie można też lekceważyć znaczącego napływu cudzoziemców i osób z innych lokalizacji (warszawskich i zewnętrznych) wynajmujących tu mieszkania, z założenia przebywających na Targówku jedynie tymczasowo. Taka sytuacja demograficzna – niezależnie od cywilizacyjnych przemian obyczajowych prowadzących do rozluźnienia więzi rodzinnych i sasiedzkich – musi wpływać na postrzeganie otoczenia i stopień integracji z nim wśród mieszkańców Targówka. Przejawy
i negatywne skutki braku zakorzenienia mieszkańców obserwujemy w codziennym życiu spoleczności, także podczas prowadzonych na tym terenie działań edukacyjnych – zarówno wśród dorosłych jak i młodych mieszkańców.

DIAGNOZA OTRZYMANA OD BIURA PORAD OBYWATELSKICH

Przed wybuchem pandemii uważało się, że w stolicy praktycznie nie ma bezrobocia. Teraz to się niestety zmienia. Według warszawskiego Urzędu Statystycznego (dane z końca sierpnia b.r.) liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Warszawie wyniosła 24 tys.i zwiększyła się o 3% w skali miesiąca. Jednocześnie do warszawskich urzędów pracy zgłoszono w sierpniu 2 tys. ofert pracy, czyli o 30% mniej niż przed rokiem i o 23% mniej niż przed miesiącem. Pod koniec sierpnia na jedną ofertę pracy przypadało w stolicy 23 bezrobotnych. Aż 56 warszawskich zakładów pracy zapowiedziało zwolnienie w najbliższym czasie 16 tys. pracowników, przed rokiem było to odpowiednio 28 zakładów i 10 tys. pracowników, a przed miesiącem 52 zakłady i 12 tys. pracowników (również stan na koniec sierpnia).

W Warszawie mieszka 11,9% osób z niepełnosprawnościami, a odsetek tych osób rośnie wraz z ich wiekiem („Skala i struktura zjawiska niepełnosprawności w m.st Warszawa”; raport badawczy Warszawa/Sopot 2018).

Według najnowszych dostępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie mieszka 485,9 tys. seniorów (Rocznik Demograficzny 2019). Mimo, iż Warszawa od początku pandemii aktywnie pomaga seniorom (wsparcie psychologiczne, pomoc w zakupie leków
i żywności, specjalny program szczepień na grypę), to wiele z tych osób, szczególnie samotnych, znajduje się w trudnej sytuacji, tym bardziej, że w czasie pandemii duża instytucjonalna oferta wsparcia seniorów jest niedostępna. https://demagog.org.pl/wypowiedzi/ilu-seniorow-mieszka-w-warszawie/

Warszawa zmaga się także z problemem osób w kryzysie bezdomności. Z Ogólnopolskiego Badania Liczby Osób Bezdomnych (MRiPS 2019) wynika, że w województwie mazowieckim jest obecnie najwięcej osób w kryzysie bezdomności, tj. 4 278 osób, większość z nich w stolicy. Około 80% z nich przebywa w różnego typu placówkach, w tym specjalizujących się w pomocy w kryzysie bezdomności, pozostałe korzystają z przestrzeni publicznej i przebywają
w miejscach nieprzeznaczonych do mieszkania. Sytuacja tej ostatniej grupy jest obecnie szczególnie trudna, mają problem z utrzymaniem higieny z powodu braku dostępu do bieżącej wody i ograniczony dostęp do środków higienicznych, w tym mydła, nie mówiąc już o płynach do dezynfekcji, maseczkach czy rękawiczkach. Wiele osób z problemem bezdomności to osoby po sześćdziesiątce, często z przewlekłymi chorobami i po przebytych operacjach. Obecnie dotychczasowe miejsca pomocowe działają w bardzo ograniczonym zakresie, a większość informacji na temat możliwości pomocy znajduje się w Internecie, do którego oni nie mają dostępu. https://klubjagiellonski.pl/2020/05/13/epidemia-pogorszyla-sytuacje-bezdomnych-nie-moga-dluzej-pozostawac-poza-marginesem-spoleczenstwa/

Warszawiacy borykają się też z problemem spłacania zobowiązań. Wg BIG InfoMonitor na Mazowszu występują najwyższe wartości niespłacanych zobowiązań kredytowych
i pozakredytowych – 14,47 mld zł. Na koniec maja 2020 r. właśnie na Mazowszu miał miejsce najwyższy wzrost (o 326 zł) średniej wysokości zadłużenia. Obecnie średnia ta na Mazowszu wynosi 38 647 zł i jest to najwyższa średnia zaległość w kraju (Newsletter InfoDług, Indeks Zaległych Płatności Polaków, nr 14, lipiec 2020).

W 2020 r. w stolicy upadłość konsumencką ogłosiło już 720 osób. https://www.coig.com.pl/upadlosc-konsumencka-2020_wrzesien.php

BPO skutecznie pomaga nadmiernie zadłużonym mieszkańcom Warszawy, w tym
w przygotowaniu wniosków o upadłość konsumencką (99% wydanych postanowień
o ogłoszeniu upadłości).

Ze względu na nasze długoletnie doświadczenie w udzielaniu bezpłatnych porad mieszkańcom Warszawy, zgłaszają się do nas osoby doświadczające wielorakich problemów, szczególnie
w wyżej wymienionych obszarach. Jako jedna z pierwszych organizacji w Warszawie już
w 2006 roku, rozpoczęliśmy realizację projektów na rzecz osób zadłużonych, w tym działania związane z edukacją finansową, słusznie diagnozując, że problem zadłużenia zacznie narastać i będzie dotyczył coraz większej liczby osób. Liczba osób nadmiernie zadłużonych systematycznie wzrasta już od dłuższego czasu, a okres pandemii jeszcze pogłębia ten problem. Pod koniec maja b.r. łączna kwota zaległych zobowiązań kredytowych i pozakredytowych Polaków wyniosła 80 mld 972 mln 118 tys. 723 zł. Oznacza to, że w ciągu zaledwie 2 miesięcy zwiększyła się o ponad 1,2 mld złotych. Co istotne, większość Polaków nie posiada żadnych oszczędności, więc każda losowa sytuacja sprawia, że są zmuszeni sięgać po kredyt. Statystyki pokazują, że swoich zobowiązań nie spłaca prawie 2,8 mln Polaków. Jeszcze częstsze niż zaległości kredytowe są te tzw. pozakredytowe, czyli w spłacie rachunków, kosztów sądowych, mandatów czy alimentów. Obecnie swoich zobowiązań nie spłacają także ci, którzy do tej pory wywiązywali się z nich sumiennie. Wynika to z sytuacji na rynku pracy. Ogromna liczba osób straciła lub jest zagrożona utratą pracy, a co za tym idzie – źródeł utrzymania. Problem ten dotknął także grupę osób młodych, którzy do tej pory radzili sobie najlepiej. Według badania ILO (International Labour Organization), więcej niż 1 na 6 osób poniżej 25 roku życia straciła pracę od początku pandemii COVID-19. Z tych, którzy dalej pracują 23% miało skrócone godziny pracy, co odbiło się bezpośrednio na ich wynagrodzeniu. Młodzi pracownicy znacznie częściej niż inni pracują w najbardziej narażonych segmentach gospodarki. Aż 30% aktywnych zawodowo młodych osób w Polsce pracuje w sektorach bezpośrednio dotkniętych przez restrykcje związane z pandemią, czyli w branży hotelowej, usługach gastronomicznych
i handlu. Co więcej, ocenia się, że globalny kryzys spowodowany pandemią COVID-19 będzie miał długoterminowy wpływ na kariery zawodowe młodych osób przed 25 rokiem życia. https://ccnews.pl/2020/06/09/pokolenie-lockdown-czyli-nowe-problemy-mlod… Sytuacja na rynku pracy powoduje ubożenie społeczeństwa. W 2019 roku milion sześćset tysięcy Polaków żyło poniżej minimum egzystencji, czyli w skrajnym ubóstwie,
a kolejne pięć milionów poniżej progu relatywnego ubóstwa. (https://www.forbes.pl/gospodarka/ubostwo-i-deprywacja-materialna-w-polsc… – 10.2020). Łatwo sobie wyobrazić, że obecnie, gdy tysiące osób tracą pracę z powodu zamrożonej gospodarki, osób zmagających się z ubóstwem będzie przybywać. Potwierdzają to badania. Według BIG InfoMonitor wśród Polaków znacznie więcej jest osób martwiących się o finansowe konsekwencje koronawirusa (45%) niż tych obawiających się zachorowania (34%). Z najnowszych badań Polskiego Instytutu Ekonomicznego oraz Polskiego Funduszu Rozwoju wynika, że 34% Polaków odczuło negatywny wpływ obecnego kryzysu na budżet gospodarstwa domowego. (https://www.totalmoney.pl/artykuly/zadluzenie-polakow-w-bankach-w-2020-r… – 30.10.2020). Kolejny problem, który dotyczy dużej grupy mieszkańców Warszawy, to brak mieszkania lub zamieszkiwanie w złych warunkach. Pod koniec 2019 roku w kolejce na najem lokalu z mieszkaniowego zasobu miasta oczekiwało 2199 rodzin. Kolejne 2112 gospodarstw domowych czekało na najem socjalny
w wyniku eksmisji. Z informacji uzyskanych od Jacka Grunt-Mejera, pełnomocnika prezydenta m.st. Warszawy ds. rewitalizacji, wynika, iż w latach 2015–2019 (stan na 24.10.2019 r.) przeprowadzono prace modernizacyjne w 22 budynkach z ponad 380 lokalami (zawartych było także 25 umów z wykonawcami robót budowlanych na modernizację 31 budynków z ponad 500 lokalami). W system grzewczy w tym czasie wyposażono 133 budynki z ponad 2,6 tys. lokali i podpisano 94 umowy przyłączeniowe, które pozwolą wyposażyć w system grzewczy
z sieci ciepłowniczej kolejnych 108 budynków z 1787 lokalami. (https://miastojestnasze.org/dlaczego-brakuje-mieszkan-komunalnych-w-warszawie/).

Wiele osób zostało obecnie pozbawionych możliwości załatwiania codziennych spraw
w tradycyjny sposób, a są to w dużej mierze osoby wykluczone cyfrowo. Z badań Eurostatu wynika, że w Polsce w ubiegłym roku aż 53% osób między 65 a 74 rokiem życia nigdy nie miało styczności z internetem. W obecnej sytuacji ich jedynym sposobem kontaktu pozostaje telefon. Wykluczenie cyfrowe utrudnia załatwienie spraw urzędowych, sądowych czy uzyskania dokładnych informacji (https://spidersweb.pl/plus/2020/06/wykluczenie-cyfrowe-internet-seniorzy…, SPIDER’S WEB+ Adam Sieńko 17.06.20). Jak podaje indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI), pod kątem cyfryzacji wciąż tkwimy w “ogonie” Europy – 15% Polaków w ogóle nie korzysta z internetu, a niemal połowa nie posiada podstawowych umiejętności cyfrowych.

Okres pandemii ma też wpływ na stan zdrowia psychicznego, szczególnie dotyczy to osób starszych, najdotkliwiej odczuwających skutki epidemii, dla których obecnie głównym problemem jest poczucie osamotnienia i zachwiane poczucie bezpieczeństwa. (Iwona Mielczarek prezes Stowarzyszenie Mali Bracia Ubogich – wywiad dla Iwony Schymalli
z 15.06.20r. https://www.medexpress.pl/koronawirus-z-jakimi-problemami-zmagaja-sie-se…). Ale nie tylko starsi zmagają się z problemami natury psychicznej. Według badania przeprowadzonego przez naukowców UW (przełom marca i kwietnia br) blisko 40% osób w wyniku załamania dotychczasowego porządku doświadczyło objawów charakterystycznych dla zespołu stresu pourazowego. Obserwowane w czasie pandemii zmniejszone poczucie kontroli, zwiększone poczucie izolacji społecznej, niskie poczucie wsparcia społecznego niekorzystnie wpłynęły zwłaszcza na pacjentów z już stwierdzonymi zaburzeniami psychicznymi. (https://www.hellozdrowie.pl/pandemia-poglebila-problemy-osob-z-zaburzeni… Jastrzębska)

TARGÓWEK

Klienci BPO – mieszkańcy Targówka w 2019:

Wiek:

Głównie osoby starsze w wieku 61-75 lat – 37 %, a także osoby w wieku 51-60 lat – 19 %, osoby w wieku 26=40 lat stanowiły 15%, a w wieku 41-50 lat – 14%

Wykształcenie:

Głównie osoby ze średnim wykształceniem – 36% i zawodowym – 34%; a także podstawowym – 18%

Żródła utrzymania:

Gł źródło utrzymania to świadczenia z ZUS – emerytura 29%, a także renta (z tytułu niezdolności do pracy i rodzinna (12%); 28% – deklarowało źródła dochodu jako praca własna w tym praca „na czarno”; 21% – korzysta ze świadczeń pomocowych.

Inne dane – z porad w 2019 r skorzystało 219 mieszkańców Targówka:

Gównie mieszkańcy Targówka zgłaszali się  problemami zadłużenia 44%; mieszkaniowymi 16%, rodzinnymi 10%, dziedziczenia – 9%.